Gebelikte COVID-19 belirtileri nelerdir?
COVID-19’a neden olan coronavirüs ile ilgili bilgiler ve deneyimler virüsün ilk ortaya çıktığı Aralık 2019 tarihinden itibaren hızla artmaktadır. Gebelikte COVID-19 öksürük (%50), baş ağrısı (%42), kas ağrıları (%36), ateş (%32), boğaz ağrısı (%28), nefes darlığı (%25), koku veya tat alamama (%22) ile karakterize genellikle kendisini sınırlayan ancak bazı olgularda ağır alt solunum yolları infeksiyonu, zatürre (pnömoni) ve çoklu organ yetmezliğine bağlı ciddi sağlık sorunlarına yol açabilen bir hastalıktır. Gebelerin %86’sı hastalığı hafif olarak atlatmaktadır.
Gebelerde coronavirüs bulaşma riski farklılık gösterir mi?
Gebelik ve doğum genel olarak; coronavirus bulaş riskini artırmamakta, gebe olmayan benzer yaştaki kadınlara göre COVID-19 hastalığının klinik seyrini kötüleştirmemektedir.
Gebelikte coronavirüs hastalığının tedavisi nasıldır?
Tüm aktif coronavirüs infeksiyonu olan gebeler ilgili hekimler tarafından takip ve tedavi edilmelidir. Hastaneye yatırılmaya gerek olmayan hafif infeksiyonu bulunan gebeler ateş, nabız, solunum sayısı, nefes darlığı gibi şikayetleri açısından günlük olarak değerlendirilmelidir. Parasetamol türevi ilaçlar ateşi düşürmek için kullanılabilir. Ateşi tedaviye rağmen 39 derecenin altına düşmeyen veya şikayetlerinde ilerleyici artış bulunan gebeler en hızlı şekilde sağlık kuruluşuna başvurmalıdır.
Hangi koşullarda gebeler hastaneye yatırılmalıdır?
Orta ve şiddetli coronavirüs infeksiyonu bulunan gebeler (39 derece ve üzeri ateş, solunum sıkıntısı, göğüs ağrısı veya radyolojik anormallik varlığı) , hafif coronavirüs infeksiyonu olup ek sağlık sorunu olan gebeler (obezite, Gestasyonel diyabet, Tip 1 veya Tip 2 diyabet, kronik hipertansiyon, ileri anne yaşı (35 yaş üzeri), yüksek venöz tromboemboli riski bulunanlar) veya preeklampsi, fetal büyüme geriliği veya erken doğum tehdidi bulunan gebeler hastaneye yatırılarak takip edilmelidir.
Aktif coronavirüs hastalığı bulunan gebelerde doğum zamanlaması ve şekli nasıl olmalıdır?
Doğumun şekline ve zamanlamasına, doğum endikasyonlarına ve klinik aciliyet durumuna göre karar verilmelidir. Obstetrik endikasyonlar dışında yapılan sezaryen doğumlarda maternal morbidite riski artmaktadır. Sezaryen doğum, annenin klinik durumunda hızlı bozulma, büyümüş uterusa bağlı mekanik ventilasyonda zorluk ve fetal sıkıntı gelişmesi halinde uygun olacaktır.
Gebelerin ek önlem almalarına gerek var mı?
Hastalığın bulaşmasını engellemek için gebe kadınlarda gebe olmayanlardan farklı ek önlem alınmasına gerek yoktur. Tüm gebeler bulaşmayı önleme yöntemleri arasında yer alan fiziksel mesafe, el hijyeni, yüzey dezenfeksiyonu, kalabalık ortamlardan uzak kalmak gibi hususlara dikkat etmelidirler. 10 yaşın altındaki çocuklar okula devam ettikleri, sıklıkla belirtisiz veya çok hafif geçirebildikleri için bulaştırıcılık için risk grubundadır. Bu yaş grubunda çocuğu bulunan gebelere özellikle dikkatli olmaları tavsiye edilmektedir.
Coronavirüs fetüse geçer mi?
Yapılan birçok çalışmada; alınan amniyon sıvısı, kord kanı, plasenta dokuları ve yenidoğanlardan alınan boğaz sürüntülerinde virüse rastlanılmamıştır. Mevcut bu verilere dayanılarak ileri gebelik haftasında COVİD-19 hastalığının transplasental geçiş ihtimalinin olmadığı veya teorik olarak ihmal edilebilir düzeyde olduğu düşünülmektedir. Yine de ACE-2 reseptörleri plasentada yaygın şekilde eksprese edildiğinden, teorik olarak vertikal geçiş ihtimali olduğu ileri sürülmektedir. Yapılan kapsamlı analizler fetüse anne karnında virüsün geçiş ihtimalinin %2.5-3.0 aralığında olduğunu bildirmektedir. Ayrıca, erken gebelik haftalarında enfeksiyonun fetüs üzerindeki uzun dönem sonuçları da bilinmemektedir.
Gebelikte coronavirüs aşıları güvenli mi?
Gebelikte çok sayıda coronavirüs aşısı çeşitli çalışmalara tutulduktan sonra kullanıma sunulmuştur. Ancak bu aşıların geliştirme süreçlerinde etik ve olası teratojen nedenlerden dolayı gebeler ve emziren anneler aşı geliştirme çalışmalarına alınmamıştır. Gebelerde yapılmış az sayıda prospektif kohort çalışma bulunmaktadır.
Amerika Birleşik Devletleri’nde, iki mRNA aşısı (Pfizer-BioNTech ve Moderna) acil kullanım için izin almıştır. Güncel tıbbi litaratürdeki gebelerdeki aşılama ile ilgili güvenlik verileri genellikle bu iki grup aşı için bulunmaktadır. Bu aşıların hiçbiri çoğalan virüs içermediği için hastalık veya hastalığa benzer bir tabloya neden olmazlar. Ancak bağışıklık sisteminin aktivasyonundan spesifik olmayan yan etkiler ortaya çıkabilir. Tüm bunlar göz önüne alındığında anne adaylarına uygulanan mRNA aşılarının risk oluşturma olasılığının düşük olduğuna inanılmaktadır. Güncel veriler gebelikte aşılanan annelerde düşük, ölü doğum, erken doğum ve fetüslerde doğumsal anomali riskinin artmadığını göstermektedir.
Ülkemizde de kullanımda bulunan inaktif aşılar (Sinovac) ile ilgili gebelikte uygulandığında anne veya fetüs üzerine olumsuz etkileri gösteren veri bulunmamaktadır. Uzun yıllardır gebelikte de uygulanmakta olan grip ve tetanoz aşılarına benzer biçimde hazırlanan in aktif coronavirüs aşılarının güvenli olduğu düşünülmektedir. Yine de gebeliğin 3. ayından sonra aşılama tavsiye edilmektedir.
Tüm gebeler aşı yaptırmalı mıdır?
Tüm gebelere coronavirus aşısı yaptırmaları tavsiye edilmektedir. Özellikle COVID-19 hastalığının ağır geçirildiği obezite, diyabet veya hipertansiyon gibi ek kronik sağlık sorunu bulunan gebelerde aşılama daha önemlidir.
Aşılamada nelere dikkat edilmelidir?
Eğer hasta coronavirüs aşısının ilk dozundan sonra gebe kalırsa ikinci dozun zamanlamasının değiştirilmesine gerek yoktur. Ancak gebelikte rutin olarak uygulanan Tetanoz-Difteri/Boğmaca (Tdap) veya grip aşısında sonraki 14 gün içinde aşı almamaları için coronavirüs aşılaması geciktirilebilir. Kan uyuşmazlığı (Rh uygunsuzluğu) bulunan gebelere 28. gebelik haftasında uygulanan Anti-D IgG profilaksisi için ise bir değişiklik bulunmamaktadır.
Doç. Dr. Mert Turgal, Prof. Dr. Özgür Öktem
